H πρόσφατη εκλογή του Τουφάν Ερχιουρμάν στα κατεχόμενα δίνει την αφορμή για αυτό το άρθρο, μέσα από το οποίο επιχειρούμε να εκτιμήσουμε αν και κατά πόσο η νέα αυτή πολιτική εξέλιξη μπορεί να ανοίξει δρόμο προς την επανένωση του τόπου και του λαού μας, με βάση τα δεδομένα της σημερινής πραγματικότητας.
Ως Κομμουνιστική Πρωτοβουλία Κύπρου έχουμε αναφέρει σε προηγούμενη ανακοίνωση μας για τις εκλογές στα κατεχόμενα, πως ο Τουφάν Ερχιουρμάν έχει εκλεγεί με τη στήριξη και του κεφαλαίου, της δεξιάς και πολιτικών όπως του Σερτάρ Ντεκτάς, και μεγάλου αριθμού εποίκων, καθώς και ότι η νίκη του δεν αποτελεί νίκη της εργατικής τάξης ούτε υπόσχεση επανένωσης.
Οι συνεχείς «διαβεβαιώσεις» του πριν και μετά τις εκλογές, ότι «η εξωτερική πολιτική θα διεξάγεται σε στενή διαβούλευση με την Τουρκία» και ότι «δεν θα συγκρουστεί ποτέ με την Τουρκία» επιβεβαιώνουν πως λειτουργεί μέσα στα όρια που θέτει η τουρκική αστική τάξη.
Η εκλογή του παρουσιάστηκε από μερίδα του διεθνούς και κυπριακού τύπου καθώς και από κόμματα, ως αναλαμπή ελπίδας, όμως στην ουσία αποτελεί συνέχεια της ίδιας πολιτικής, που με ένα πιο ήπιο κεντροαριστερό προφίλ, διατηρεί το κατοχικό καθεστώς και το παρουσιάζει ως ρεαλιστική βάση διαπραγμάτευσης. Πρόσφατα δήλωσε άλλωστε «ο τουρκοκυπριακός λαός έχει κράτος. Αυτό είναι η ΤΔΒΚ. Το γεγονός ότι δεν αναγνωρίζεται από κανένα κράτος εκτός από την Τουρκία δεν αλλάζει την κρατική υπόσταση της ΤΔΒΚ». Επίσης, δηλώνει υποστηρικτής της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα των δυο κυρίαρχων κρατών. «Μιλώ για μια λύση βασισμένη σε 2 ισότιμα ιδρυτικά κράτη. Ίσως αν μιλήσουμε για το περιεχόμενο με τον Τατάρ, θα συνειδητοποιήσουμε ότι μιλάμε για το ίδιο πράγμα». Μια τέτοια “λύση” δεν είναι ομοσπονδία αλλά συνομοσπονδία δύο κρατών, που αναγνωρίζει εμμέσως το ψευδοκράτος.
Στις δημόσιες δηλώσεις του υπογραμμίζει: «Αυτός ο λαός, που είναι ένας από τους δύο ισότιμους ιδρυτικούς εταίρους αυτού του νησιού, επιθυμεί μια λύση στην οποία θα λαμβάνει από κοινού αποφάσεις….με βάση την πολιτική ισότητα, μεταξύ των δύο παγκοσμίως αναγνωρισμένων ισότιμων ιδρυτικών κρατών, το ένα ανήκον στους Τουρκοκύπριους και το άλλο στους Ελληνοκύπριους, τα οποία θα ασκούν κυριαρχικά τις εξουσίες τους». Και αλλού: «Μπορείτε να το ονομάσετε ομοσπονδία ή συνομοσπονδία· αυτό που μετρά είναι το περιεχόμενο». Οι τοποθετήσεις αυτές, όπως και η επιμονή του ότι «ο ρόλος της Τουρκίας ως εγγυήτριας δύναμης δεν τίθεται υπό διαπραγμάτευση», καταδεικνύουν ότι δεν προτείνει λύση επανένωσης αλλά αναδιατύπωση της διχοτόμησης.
Η ρητορική του περί “πολιτικής ισότητας” μετατοπίζει το νόημα της έννοιας από το εσωτερικό επίπεδο κοινοτήτων στο εξωτερικό επίπεδο κρατών. Δεν μιλά για ισότιμη συμμετοχή κοινοτήτων εντός ενός ενιαίου κράτους, αλλά για κυριαρχική ισότητα δύο κρατών, δηλαδή συνομοσπονδία. Δηλώνει, «τα κοινά μας κυριαρχικά δικαιώματα σε έξι τομείς: ασφάλεια, ενέργεια, υδρογονάνθρακες, θαλάσσιες δικαιοδοσίες, εμπορικές οδούς και υπηκοότητα, μας έχουν αφαιρεθεί. Ο Χριστοδουλίδης αποφασίζει μόνος του για αυτά τα θέματα (…) λέω ότι πρόκειται για τομείς όπου οι αποφάσεις θα λαμβάνονται από κοινού, με βάση την πολιτική ισότητα. Όλες οι υπόλοιπες εξουσίες θα ασκούνται κυριαρχικά από το τουρκοκυπριακό κράτος και το ελληνοκυπριακό κράτος. Στην πραγματικότητα, το τουρκοκυπριακό κράτος θα έχει επίσης την εξουσία να υπογράφει συμφωνίες με διεθνή κράτη σε ορισμένες δικαιοδοσίες. Ο εγγυητικός ρόλος της Τουρκίας θα συνεχιστεί, καθώς οι μοναδικές και κοινές δικαιοδοσίες της διατηρούνται».
Ο όρος πολιτική ισότητα όπως καθορίστηκε από τα Ηνωμένα Έθνη και αναφέρεται πρώτη φορά σε ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών στο 716/1991, μιλά ρητά για τις δύο κοινότητες, Ελληνοκυπριακή και Τουρκοκυπριακή, εντός ενός ενιαίου κυρίαρχου κράτους. Δηλαδή, αφορά τη διακυβέρνηση και τη συμμετοχή στις ομοσπονδιακές δομές (πρόεδρος/αντιπρόεδρος, βουλή, συμβούλια), όχι την κρατική υπόσταση. Η πολιτική ισότητα είχε στόχο την ισότιμη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων, όχι κυριαρχική ή κρατική ισότητα.
Αυτό που δηλώνει ο κύριος Ερχιουρμάν δεν είναι πολιτική ισότητα (με ένα ενιαίο κυρίαρχο κράτος με κοινό σύνταγμα και μία διεθνή προσωπικότητα), είναι κυριαρχική ισότητα με διεθνή προσωπικότητα των κατεχομένων. Στις δηλώσεις του αποκαλύπτεται μια αντίφαση ανάμεσα στους όρους “συνεργασίας” και “ισότητας”, όμως η ουσία παραμένει εξάρτηση, κατοχή και θεσμοθέτηση της διαίρεσης, συντηρώντας το status quo, μεταφέροντας τις τουρκικές επιδιώξεις απλά με πιο ήπιο λόγο από τον προηγούμενο κατοχικό ηγέτη Τατάρ.
Γιατί όμως;
H ανακήρυξη του ψευδοκράτους το 1983, δεν προέκυψε απλώς, ως ένα πολιτικό γεγονός. Υπήρχε μια συγκεκριμένη υλική βάση που το προετοίμασε και το έκανε εφικτό. Αυτή είχε ως αφετηρία τον βίαιο διαχωρισμό του λαού μας και τη διαίρεση της Κύπρου, και διοικητικά. Η Τουρκία δηλαδή επέβαλε ένα γεωγραφικά, θεσμικά και οικονομικά ξεχωριστό χώρο στα κατεχόμενα όπου δημιούργησε ένα ψευδοκράτος, με παράλληλες δομές διοίκησης και οργανώθηκε μια οικονομία στενά εξαρτημένη από αυτήν. Η εξάρτηση αυτή εκδηλώνεται με διαρκή οικονομική ενίσχυση και έλεγχο των προϋπολογισμών του ψευδοκράτους, με στρατιωτική παρουσία και έλεγχο των βασικών υποδομών (λιμάνια, αεροδρόμια), καθώς και με ρυθμιστικό έλεγχο σε ενέργεια, τηλεπικοινωνίες και εμπόριο. Αυτές οι πρακτικές αποτελούν απτά παραδείγματα που τεκμηριώνουν την κατοχή, και ως εργαλείο ελέγχου της καθημερινότητας που αναπαράγει τις δομές του διαχωρισμού.
Μέσα από αυτή την διάσταση, η κατοχή δεν είναι αφηρημένη έννοια, έχει υλική βάση. Είναι η υφιστάμενη κατάσταση, η «πραγματικότητα» που αναπαράγεται μέσα από θεσμούς, στρατό και οικονομικούς μηχανισμούς. Γι’ αυτό και η Τουρκία και ο κύριος Ερχιουρμάν μιλούν για «δύο λαούς» και μια κατάσταση πραγμάτων που πρέπει να γίνει αποδεκτή, μια παγιωμένη πραγματικότητα: ουσιαστικά εννοούν την «ΤΔΒΚ» και τον λαό της ως ένα διακριτό, συγκροτημένο σύνολο σε ένα διαφορετικό, καθεστώς.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, έχει ιδιαίτερη σημασία η θέση και η επιμονή του Ερχιουρμάν για τον καθορισμό συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος στις συνομιλίες. «Εάν δεν υπάρξει συμφωνία εντός συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος, θα πρέπει να αναζητηθούν νέες φόρμουλες συνεργασίας.» Θα ήταν πολύ επιφανειακή η ανάλυση ότι ο Ερχιουρμάν θέλει λύση και βιάζεται. Η επιχειρηματολογία περί αποφυγής των ατελέσφορων, πολυετών διαπραγματεύσεων του παρελθόντος, συνδέεται με έναν βαθύτερο στόχο: την ανάγκη της αστικής τάξης στα κατεχόμενα να αναβαθμιστεί μέσω της αναβάθμιση του ψευδοκράτους με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Μέσω μιας λύσης που θα τύχει διαπραγμάτευσης δηλαδή, η «ΤΔΒΚ» επιδιώκει ουσιαστικά την ένταξή της σε ευρωπαϊκές δομές, αξιοποιώντας τα θεσμικά εργαλεία της ΕΕ ως μέσο νομιμοποίησης και αναγνώρισης. Η στρατηγική του Ερχιουρμάν στοχεύει στη άρση των περιορισμών που απορρέουν από τη μη αναγνώριση, ώστε το κατοχικό καθεστώς να λειτουργεί με έναν “αναγνωρισμένο τρόπο” μέσα στο ευρωπαϊκό πλαίσιο, αποκτώντας πολιτική και οικονομική υπόσταση, με ή χωρίς επίσημη διεθνή αναγνώριση. Εδώ είναι η διαφορά του με τον Τατάρ.
Η ιστορία του Κυπριακού επιβεβαιώνει πως ο ιμπεριαλισμός είναι ο κύριος υπεύθυνος για τη διαίρεση του τόπου και του λαού μας. Επιβεβαιώνει πως όσοι καθοδηγούν τις διαπραγματεύσεις καταθέτουν σχέδια που ευθυγραμμίζονται με τις ιμπεριαλιστικές επιδιώξεις και όχι με τα συμφέροντα του λαού. Από τη Ζυρίχη και το Λονδίνο μέχρι τα σημερινά πλαίσια λύσης, η λογική είναι ίδια: διατήρηση της εξάρτησης, θεσμοθέτηση του εθνοτικού διαχωρισμού και κατοχύρωση στρατιωτικών και οικονομικών συμφερόντων, κυρίως των Νατοϊκών και των συμμάχων τους. Η ίδια η διαχωριστική γραμμή, προϊόν εισβολής, αποτυπώνει τον συσχετισμό ισχύος μεταξύ αστικών τάξεων και ιμπεριαλιστικών κέντρων.
Η θέση μας παραμένει ξεκάθαρη. Το Κυπριακό είναι διεθνές πρόβλημα εισβολής και κατοχής, αποτέλεσμα των ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων που αξιοποίησαν τον εθνικισμό και τον σωβινισμό για να διαμελίσουν το νησί. Πίσω όμως από τις ιδεολογίες του εθνικισμού και τις πολιτικές επιλογές των αστικών τάξεων βρίσκονται οι πραγματικές, οικονομικές και ταξικές σχέσεις που γεννούν τις επεμβάσεις. Αυτές πηγάζουν από την ίδια τη φύση του καπιταλισμού στο ανώτατο στάδιό του, τον ιμπεριαλισμό. Για αυτό η λύση δεν μπορεί να οικοδομηθεί από εκείνους που δημιούργησαν το πρόβλημα — τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις και τα αστικά κόμματα που υπηρετούν τα συμφέροντα τους.
Εμείς, στην Κομουνιστική Πρωτοβουλία Κύπρου δεν θα συμφωνήσουμε με κανένα σχέδιο βιτρίνα λύσης – θεσμοθετημένης διχοτόμησης. Οποιαδήποτε “χαλαρή ομοσπονδία” με κυριαρχικές πολιτείες οδηγεί σε συνομοσπονδία και διπλή κυριαρχία, άρα σε διαίρεση. Αποδοχή της κατοχής, όχι απαλλαγή από αυτή.
Το συμπέρασμα μας είναι σαφές. Η ουσία της λύσης δεν βρίσκεται στην εναλλαγή ρητορικής ή προσώπων αλλά στη ρήξη με τα ιμπεριαλιστικά δεσμά. Μια πραγματική λύση δεν μπορεί να στηριχθεί σε δύο κράτη, ξένους στρατούς ή σε ξένες εγγυήσεις. Προϋποθέτει ένα λαό πέρα από εθνικούς διαχωρισμούς, αφέντη στον τόπο του, μια ενιαία κυριαρχία, μία διεθνή προσωπικότητα και μία ιθαγένεια. Η πραγματική επανένωση δεν μπορεί να είναι προϊόν ιμπεριαλιστικών παζαριών αλλά αποτέλεσμα της συνειδητής πάλης του λαού της Κύπρου ενάντια στην κατοχή και στον ιμπεριαλισμό, που την αναπαράγει. Ενάντια στην άμεση και αδιάσπαστη σχέση, κατοχής και ιμπεριαλισμού.
Η πολιτική ουσία δεν καθορίζεται από πρόσωπα αλλά από συμφέροντα. Η εκλογή Ερχιουρμάν δεν συνιστά ρήξη αλλά εσωτερική διαφοροποίηση και παραμένει στο ίδιο πλαίσιο εξάρτησης από την Τουρκία. Επομένως, οι πανηγυρισμοί για «προοδευτική στροφή» δεν εδράζονται στην υλική πραγματικότητα αλλά σε ιδεολογική ψευδαίσθηση.
Ο Ερχιουρμάν, πίσω από τις διακηρύξεις του, δεν αμφισβητεί αυτή τη δομή· την εξωραΐζει, την αναβαθμίζει. Η πολιτική του “συνεταιρισμού δύο κρατών” δεν προάγει τη λύση αλλά παγιώνει τη διχοτόμηση. Η πραγματική ελπίδα βρίσκεται αλλού: στον κοινό λαϊκό αγώνα για κοινωνική δικαιοσύνη, ειρήνη και λαϊκή κυριαρχία.
Ο αγώνας για λύση του Κυπριακού είναι αγώνας για μια Κύπρο ενιαία, ανεξάρτητη και πραγματικά κυρίαρχη, όπου ο λαός θα είναι αφέντης στον τόπο του.
Γραφείο Κυπριακού Κομμουνιστικής Πρωτοβουλίας Κύπρου
2/11/2025
