Στις 11 Μαρτίου 2024, οι υπουργοί εργασίας των κρατών μελών ενέκριναν την προσωρινή συμφωνία στην οποία είχαν καταλήξει η Προεδρία του Συμβουλίου και οι διαπραγματευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τον Φεβρουάριο του 2024 και αφορά την οδηγία για την εργασία μέσω ψηφιακής πλατφόρμας.
Το τελικό κείμενο της συμφωνίας το οποίο το επόμενο διάστημα θα ψηφιστεί και με την μορφή οδηγίας από τα αρμόδια όργανα της ΕΕ, ήταν αποτέλεσμα σκληρού παζαριού μεταξύ επιχειρηματικών ομίλων, των λόμπι τους και αστικών κυβερνήσεων των κρατών μελών.
Η αρχική πρόταση συνάντησε έντονη αντίσταση από σειρά κρατών με προεξάρχουσες τις Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα και Εσθονία. Οι δύο τελευταίες αποδέχτηκαν τελικά το τροποποιημένο κείμενο της συμφωνίας, ενώ Γερμανία και Γαλλία, παρά το διαμορφωμένο κείμενο τήρησαν αποχή μέχρι το τέλος.
Η στάση τους βεβαίως δεν είναι άσχετη με το γεγονός ότι στις τελευταίες αυτές χώρες εδρεύουν μεγάλες εταιρείες όπως η Uber, Deliveroo, Delivery Hero and Free Now, οι οποίες αποκομίζουν τεράστια κέρδη ετησίως. Σύμφωνα με στοιχεία του Συμβουλίου της ΕΕ, τα έσοδα στην τομέα των πλατφορμών σχεδόν πενταπλασιάστηκαν από περίπου 3 δισ. ευρώ το 2016 σε περίπου 14 δισ. ευρώ το 2020, ενώ τα μεγαλύτερα έσοδα εκτιμάται ότι αφορούν τους τομείς των υπηρεσιών διανομής και ταξί.
Περαιτέρω, σύμφωνα με στοιχεία που παρουσιάζει η Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου της ΕΕ, ο αριθμός των ατόμων που απασχολούνται μέσω ψηφιακών πλατφορμών ανερχόταν το 2022 σε περίπου 28.3 εκατομμύρια ενώ αυτός ο αριθμός αναμένεται να αυξηθεί μέχρι και το 2025 σε 43 εκατομμύρια.
Παρά το ότι ο αυξημένος αριθμός εργατών σε πλατφόρμες δεικνύει και την σταθερή ανάγκη των εταιρειών-πλατφορμών σε μόνιμο προσωπικό, η συντριπτική πλειοψηφία του προσωπικού των πλατφορμών εργάζονται ως αυτοαπασχολούμενοι (93%) ενώ οι υπόλοιποι ως μισθωτοί(7%).
Η βασική διαφορά της τελικής συμφωνίας, όπως έχει διαμορφωθεί, με την αρχική πρόταση της οδηγίας, αφορά το γεγονός ότι αφαιρέθηκαν, από την τελική συμφωνία, τα κριτηρία τα οποία θα λαμβάνονταν υπόψη από όλα τα κράτη μέλη ούτως ώστε να εξετάζεται με ενιαίο τρόπο το κατά πόσο πρόσωπο που απασχολείται σε ψηφιακή πλατφόρμα είναι αυτοαπασχολούμενος, δηλαδή παροχέας υπηρεσιών ή μισθωτός. Τα εν λόγω κριτήρια αφήνονται πλέον στην διακριτική ευχέρεια κάθε κράτους μέλους.
Αυτό που ωστόσο εισάγει η νέα συμφωνία, κάτω και από το βάρος των μεγάλων εργατικών κινητοποιήσεων των τελευταίων χρόνων σε πολλά κράτη μέλη, όπως Ισπανία, Ελλάδα, Γερμανία, Γαλλία αλλά και Κύπρο, είναι η καθιέρωση του νομικού τεκμηρίου της εξαρτημένης εργασίας.
Δηλαδή καθιερώνεται τεκμήριο ότι οι εργαζόμενοι σε πλατφόρμες είναι μισθωτοί εργαζόμενοι όταν υπάρχουν πραγματικά περιστατικά ελέγχου και διεύθυνσης της εργασίας από τον εργοδότη. Επαφίεται στην εταιρεία-πλατφόρμα να ανατρέψει αυτό το τεκμήριο και να αποδείξει ότι η σχέση μεταξύ τους δεν είναι σχέση εξαρτημένης εργασίας, δηλαδή μισθωτού-εργοδότη, μέσω των μηχανισμών που θα καθορίζει κάθε κράτος μέλος που είναι συνήθως μια πολυδάπανη και χρονοβόρα δικαστική διαδικασία.
Πέραν των ανωτέρω, η Οδηγία επιτρέπει τη χρήση αλγορίθμων για την παρακολούθηση των εργαζομένων, νοουμένου ότι παρέχεται απλή ενημέρωση στο προσωπικό και νοουμένου ότι εξαιρούνται από την παρακολούθηση ευαίσθητα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, όπως για παράδειγμα βιομετρικά στοιχεία ή στοιχεία για την ψυχολογική ή συναισθηματική κατάσταση του προσωπικού. Διατηρούνται ωστόσο αυτά τα στοιχεία παρακολούθησης που επιτρέπουν την μέτρηση της απόδοσης και την παραγωγικότητα του προσωπικού, δηλαδή τους μηχανισμούς εντατικοποίησης της δουλειάς και διαμόρφωσης των αμοιβών.
Οι εργάτες ψηφιακής πλατφόρμας δεν πρέπει να έχουν αυταπάτες ότι το κείμενο της Οδηγίας, όπως θα ενσωματωθεί από κάθε κράτος μέλος, θα καταφέρει να τους παρέχει ουσιαστική προστασία και να ικανοποιήσει τα βασικά τους αιτήματα.
Το κείμενο της Οδηγίας είναι ανεπαρκές, δεν παρέχει καμία ουσιαστική προστασία και δεν υιοθετεί τους αναγκαίους μηχανισμούς προστασίας για να αποτρέψει καταχρηστικές συμπεριφορές των επιχειρηματικών ομίλων που εντοπίζονται σήμερα και στην Κύπρο, όπως είναι για παράδειγμα η χρήση εταιρειών διαχειριστών στόλου/ατζέντηδων ως πηγή παροχής εργατών, το οποίο προσθέτει ένα επιπρόσθετο πέπλο συγκάλυψης της εξαρτημένης εργασίας μεταξύ πλατφόρμας-εργάτη.
Μάλιστα οι εν λόγω εταιρείες οι οποίες είναι εγγεγραμμένες ως εργοδότες μεγάλου αριθμού διανομέων σε πλατφόρμες κατακρατούν ως προμήθεια ένα σημαντικό ποσοστό του κόστους κάθε δρομολογίου.
Περαιτέρω, παρατηρείται και στην Κύπρο η αδήλωτη εργασία στον συγκεκριμένο τομέα, η απασχόληση παράτυπων μεταναστών χωρίς εργατικά δικαιώματα ή ασφάλιση, όπως επίσης και η απασχόληση άλλων ευάλωτων ομάδων εργαζομένων από τρίτες χώρες, αιτητών ασύλου, ξένων φοιτητών, κατηγορίες εργαζομένων στις οποίες είναι πιο δύσκολη η οργάνωση της συνδικαλιστικής τους δράσης.
Ως ΚΠΚ καταδικάζουμε τη στάση της κυβέρνησης η οποία απέτυχε να προστατεύσει τα συμφέροντα των εργατών πλατφόρμας, ενώ βάζει επιπρόσθετα εμπόδια στην πρόσβαση στην απασχόληση ατόμων τρίτων χωρών, κυρίως αιτητών ασύλου που έχουν άδεια παραμονής στην Κύπρο και μπορούν να εργάζονται ως διανομείς.
Καταδικάζουμε επίσης τη στάση της συμβιβασμένης ETUC (Συνομοσπονδία Ευρωπαϊκών Συνδικάτων), οργανικό τμήμα της ΕΕ, η οποία πανηγύρισε για την συμφωνία που επιτεύχθηκε σε ευρωπαϊκό επίπεδο, όπως επίσης και των κυπριακών συντεχνιών ΠΕΟ, ΣΕΚ, ΔΕΟΚ οι οποίες αν και μετά την απεργία των διανομέων στην Κύπρο τον Δεκέμβριο του 2022, που ξέσπασε αρχικά σχεδόν αυθόρμητα, κατάφεραν να οργανώσουν μέρος των διανομέων ως μέλη τους, δεν κατάφεραν να κλιμακώσουν τις εργατικές κινητοποιήσεις και να προωθήσουν τα πραγματικά και σύγχρονα αιτήματα των εργατών, ενώ η προσπάθεια για υπογραφή συλλογικής σύμβασης εργασίας στον κλάδο δεν έχει μέχρι σήμερα καταλήξει πουθενά.
Η πείρα έχει δείξει ότι καμία κατάκτηση δεν εξασφαλίζεται εκτός μέσα από την οργανωμένη πάλη και τους μαζικούς αγώνες του εργατικού-συνδικαλιστικού κινήματος, με ταξική κατεύθυνση, που θα προωθεί τα πραγματικά και σύγχρονα αιτήματα των εργατών.
Μια πάλη που θα θέτει τα αιτήματα των εργατών πλατφόρμας στη σωστή τους βάση που είναι πρώτα και κύρια:
- η αναγνώριση τους ως μισθωτούς χωρίς όρους και προϋποθέσεις
- σταθερές απολαβές και κατοχύρωση όλων των εργατικών, συνδικαλιστικών και ασφαλιστικών τους δικαιωμάτων μέσω συλλογικών συμβάσεων
- η δωρεάν παροχή εξοπλισμού προστασίας και ένδυσης
- η εξασφάλιση της συντήρησης και ασφάλισης των μέσων μετακίνησης
- η απαγόρευση διανομής σε επικίνδυνες καιρικές συνθήκες
